Chú thích Lăng Ông (Bà Chiểu)

  1. Ngày 11 tháng 7 năm 2020, HĐND TP. HCM ban hành Nghị quyết số 26 về việc bổ sung Quỹ tên đường và đổi tên đường Đinh Tiên Hoàng đoạn từ cầu Bông đến đường Phan Đăng Lưu thành đường Lê Văn Duyệt. Đến ngày 16 tháng 9 thì chính thức gắn bảng tên đường Lê Văn Duyệt.
  2. Gò đất cao này hình lưng rùa thoai thoải về phía cầu Bông. Theo thuật phong thủy đây là vị thế nằm ngay long mạch hợp với địa linh nhân kiệt (theo sách Hỏi đáp về Sài Gòn-Thành phố Hồ Chí Minh, tập 6, do TS Quách Thu Nguyệt chủ biên. Nhà xuất bản Trẻ, 2006, tr.78-79).
  3. Sơn Nam, Một Mảnh Tình Riêng.
  4. Theo nhiều nhà nghiên cứu trước đây thì ngôi mộ thực của Tả Quân Lê Văn Duyệt nằm ở Tiền Giang: "Theo lời các cố lão, ngôi mộ tại Gia Định, Bình Hòa xã là ngôi mộ chôn bằng hình sáp, còn hài cốt thật thì về an táng tại làng Long Hưng, thuộc tỉnh Định Tường (nay là Tiền Giang)". (Huỳnh Minh, Gia Định xưa, Nhà xuất bản Thanh Niên in lại năm 2001, trang 53). Nhưng vào tháng 4 năm 2006, sau một cuộc khảo sát, ông Lý Việt Dũng đã đưa ra kết quả ngược lại .
  5. Hai người kia là Nguyễn Văn ThànhLê Chất.
  6. Theo Mộ tả quân Lê Văn Duyệt hiện ở đâu?
  7. Sơn Nam, Lăng Ông Bà Chiểu và Lễ hội văn hóa dân gian (Nhà xuất bản Trẻ, 2009, tr. 151). Cũng theo Sơn Nam, thì ngay trong năm đó, tỉnh thần tỉnh Định TườngĐỗ Quang tâu xin trả 32 mẫu tư điền của thân phụ Lê Văn Duyệt cho cháu là Lê Văn Niên để lo hương hỏa và sửa lại phần mộ của song thân Tả quân.
  8. Hội Thượng Công Quý Tế do Đốc phủ Gia Định Nguyễn Hữu Vị và Tri huyện Phạm Hữu Thành sáng lập. Từ khi có hội, lăng miếu được rộn rịp hơn.
  9. Còn được gọi là ô dước. Chất này gồm ba thành phần chính: cát, vôi, chất kết dính. Trong đó, cát là loại cát sông mịn; vôi là vôi sống, vôi tôi, vỏ nghêu sò, san hô nghiền vụn; chất kết dính là nhựa cây ô dước, mật mía, mật ong, nhựa dây tơ hồng hoặc bời lời. Ngoài ra, còn có chất phụ gia như: than hoạt tính, đá ong nghiền vụn, giấy dó...
  10. Bà là một cung nhân nết na, được vua Gia Long đứng ra gả cưới. Khi Lê Tả quân bị tội, bà về ngụ nơi xóm Chợ Rẫy, trong một ngôi chùa Phật, do bà mẹ năm xưa đứng tạo lập tục danh là Chùa Bà Dội (Sài Gòn năm xưa, Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh, 1991, tr. 86 và 160). Bà không bị giết vì Lê Văn Duyệt là người yêm hoạn (theo luật thời bấy giờ, bà không phải là vợ nên được miễn nghị). Còn tên chùa, ông Dũng ghi là chùa Bà Dồi, ở gần Bệnh viện Chợ Rẫy (Lê Văn Duyệt với vùng đất Nam Bộ, tạp chí Xưa và Nay xuất bản, 2008, tr. 155).
  11. Mặc dù có khuyết tật về sinh lý, nhưng Tả quân vẫn cưới vợ rồi chọn thêm hai cô hầu nữa. Theo Sơn Nam, thì đó là hành động tượng trưng, để chứng tỏ là nam giới. Có lẽ mộ bia của hai cô hầu đều đã bị đập phá theo lệnh của vua Minh Mạng. Nhưng về sau không thấy dựng lại khi danh dự của Tả quân bị phục hồi, nên không biết họ tên, ngày sinh và ngày mất của hai cô (sách đã dẫn, tr. 136).
  12. Kiểu "trùng thiềm điệp ốc" hay còn gọi "trùng lương trùng thiềm" là kiểu nhà kép hai mái trên một nền (mái chồng lên nhau, nhà nối liền nhà).
  13. Theo
  14. Trong văn bia "Lê công miếu bi" do Kinh lược sứ Hoàng Cao Khải viết năm Giáp Ngọ (1894) chỉ nhắc đến tên Phan Thanh Giản, rất có thể khi ấy Lê Chất chưa được phối thờ. Theo Sơn Nam (sách đã dẫn, tr. 121), cả hai được phối thờ ở đây, vì họ đều là nạn nhân của phong kiến (giống như ông Duyệt).
  15. Lê Văn Duyệt qua đời tại thành Gia Định vào đêm 30 [[tháng bảy|tháng 7,rạng sáng 1 tháng 8 năm Nhâm Thìn (tức 28 tháng 8 năm 1832), thọ 69 tuổi.
  16. Người Hoa gọi Tả quân là "Phò mã gia gia", có nghĩa là "cha của ông Phò mã". Sơn Nam giải thích: Vì không con, Tả quân đã nhận Lê Văn Yên (con của Lê Văn Phong, em ruột ông) làm con nuôi. Sau, Yên trở thành Phò mã vì cưới Công chúa Ngọc Ngôn, con của vua Gia Long (sách đã dẫn, 137).

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Lăng Ông (Bà Chiểu) http://www.mediafire.com/download/3czs9437ntjnp86/... http://www.tvkarch.com/so-do-lang-le-van-duyet-(la... http://caom.archivesnationales.culture.gouv.fr/sdx... //tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=v... http://antgct.cand.com.vn/vi-vn/nhanvat/2008/3/521... http://congan.com.vn/tin-chinh/tphcm-chinh-thuc-co... http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?Artic... http://www3.tuoitre.com.vn/Tetonline2008/Index.asp... http://nguoivienxu.vietnamnet.vn/phongtuctapquan/2... http://www.vtc.vn/vanhoa/dsvn/173649/index.htm